Rys biograficzny

Urodziła się prawdopodobnie około 290 r. w Aleksandrii w zamożnej i wpływowej rodzinie. Była starannie wykształcona i bardzo inteligentna. Odznaczała się również urodą, która zwracała uwagę wielu pogańskich dostojników, a podobno nawet cesarza. Sama Katarzyna jednak szczególnie umiłowała Chrystusa i już w młodości złożyła śluby dozgonnej czystości.

W czasie jej krótkiego życia w cesarstwie rzymskim wybuchły największe prześladowania chrześcijan zainicjowane przez cesarza wschodniej części imperium, Dioklecjana, i prowadzone z całą stanowczością w całym cesarstwie. Dotknęły one także Katarzynę, która odmówiła złożenia ofiary pogańskim bóstwom i z tego powodu została uwięziona. Prześladowcy wiedzieli o jej niezwykłym intelekcie i zorganizowali dysputę, w której przeciwko Katarzynie wystąpiło 50 pogańskich filozofów, którzy mieli dowieść niedorzeczności jej wiary w Chrystusa. Katarzyna jednak pokonała swoich adwersarzy wykazując prawdziwość chrześcijaństwa i doprowadzając wielu z nich do wiary w Chrystusa. W reakcji na to rozwścieczeni prześladowcy skazali ją na tortury: Katarzyna była biczowana, głodzona i maltretowana. Wedle legendy, w czasie gdy Katarzyna miała być miażdżona kołem, przystąpił do niej anioł, który sprawił, że koło rozpadło się w rękach kata. Ostatecznie zginęła przez ścięcie mieczem około 310 r., a swoją postawą w czasie męki nawróciła także wielu spośród swoich oprawców i świadków cierpień.

Postawa i okoliczności męczeńskiej śmierci Katarzyny sprawiły, że od początku była otaczana niezwykłą czcią porównywalną z tą, którą cieszyła się św. Cecylia. Jej relikwie odnaleziono później na górze Synaj, gdzie wedle legendy aniołowie przenieśli jej ciało. W VI w. z rozkazu cesarza Justyniana wybudowano tam poświęcony jej kościół. W średniowieczu Katarzyna była jedną z najpopularniejszych świętych; należała do grona 14 świętych wspomożycieli, a Joanna d’Arc zaliczała ją do swoich trzech głównych patronek. Swoje dzieła poświęcali jej także najsłynniejsi artyści swoich czasów: Hans Memling, Dawid Aubert, Tintoretto, Raffael czy Caravaggio.

Wspomnienie liturgiczne

W Kościele katolickim wspomnienie liturgiczne świętej Katarzyny Aleksandryjskiej przypada 25 listopada. Cerkiew prawosławna wspomina ją 7 grudnia według kalendarza juliańskiego.

Ikonografia

W ikonografii przedstawiana jest w koronie, z palmą męczeństwa w dłoni i kołem do łamania kości (czasem jeszcze z książką i mieczem). Ukazywana jest też podczas mistycznych zaślubin z Chrystusem lub w więzieniu, w obecności Chrystusa. W okresie gotyku i renesansu często występuje razem ze świętymi Barbarą, Dorotą i Małgorzatą.

Patronat

Katarzyna jest patronką zakonu katarzynek, Nowego Targu, Bytowa, Dzierzgonia, Działdowa, wyspy Cypr, nauki, paryskiej Sorbony, uniwersytetów, filozofów, filozofów chrześcijańskich, teologów, uczonych, nauczycieli, uczniów, studentek, dziewic, żon, mówców, adwokatów, notariuszy, bractw literackich, literatów, bibliotekarzy, drukarzy, zecerów, żeglarzy, woźniców, przewoźników, polskich kolejarzy, kołodziejów, garncarzy, garbarzy, młynarzy, piekarzy, prządek, szwaczek, krawcowych, powroźników, fryzjerów, modystek, zmagających się z bólem gardła i głowy, poszukiwaczy topielców, grzeszników, a także tzw. prostego ludu.